تحقیقات پایه جهت استقرار نهالهای زیتون در شرایط دیم

هدف از اجرای پژوهش کمک به استقرار و ریشه‌دوانی عمیقتر نهالهای بذری زیتون (O. europaea L.) رقم زرد در سنین اولیه کاشت و در شرایط دیم با استفاده از نهالهای بذری و گلدانی است که قبل از جنگلکاری تحت تنش فشردگی و خشکی خاک قرار گرفته باشند. خاک فشرده اغلب باعث محدودیت توسعه ریشه نهالها، به‌ویژه در محیط بسته (گلدان) می‌شود. فرضیه تحقیق آن بود که ریشه‌های تحت تنش و دارای محدودیت رشدی ممکن است پس از کاشت در محیط باز و عرصه جنگلکاری، در حجم بیشتری از لایه‌های خاک توسعه یابند. این بدین معنی است که ریشه‌ها به ذخایر بیشتری از آب و مواد غذایی دسترسی پیدا خواهند کرد و به عبارت دیگر امکان موفقیت‌آمیز جنگلکاری در شرایط دیم. این تحقیق از دو مرحله گلخانه‌ای و مزرعه‌ای تشکیل یافته است.‌ آزمایش در سال 1381 با تهیه 36 عدد لوله پولیکا و انباشتن نصف آنها با خاک فشرده در سطح شاهد و نصف دیگر در سطح متوسط (معادل وزن مخصوص ظاهری به ترتیب 3/1 و 6/1 گرم بر سانتیمتر مکعب)، آغاز گردید. سپس نهالها به لوله‌های پولیکا منتقل شدند. بعد از جابجایی گلدانها به درون گلخانه، نهالها در دو سطح آبیاری (دوره آبیاری) سه و شش روزه که نماینده به ترتیب خاک دارای رطوبت زیاد و کم می‌باشند، تیمار شدند (در هر سطح فشردگی خاک دوباره گلدانها به دو گروه تقسیم شدند و هر گروه توسط یکی از تیمارهای آبیاری آزمایش شدند). پس از تحت تنش قرار گرفتن نهالها به مدت حدود دو ماه، در نیمه اول فروردین 1382 به عرصه جنگلکاری منتقل شدند و در قالب روش آماری فاکتوریل و در طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفتند. خاک مزرعه شنی و دارای بیش از 50 درصد قلوه سنگ (gravel) بود. نهالها تا پایان پاییز سال 1382 به‌صورت دیم در عرصه رها شدند و از آن به بعد توسط بیل هیدرولیکی تراکتور از خاک خارج شدند و صفات کمی آنها شامل زنده‌مانی، ارتفاع، عمق ریشه‌دوانی، وزن خشک اندام هوایی، نسبت وزن خشک برگها به اندام هوایی، و نسبت وزن خشک ریشه‌ها به اندام هوایی اندازه‌گیری و محاسبه شدند. تجزیه و تحلیل داده‌ها توسط روشهای آماری تجزیه واریانس و آزمون معنی‌دار بودن تفاوت میانگینها با بکارگیری نرم افزار SPSS9 انجام شد. با وجود طولانی بودن دوره خشکی و گرما در سال 1382، خوشبختانه زنده‌مانی نهالها صد در صد بوده است که نشانگر بردباری زیاد این گونه به خشکی است. متأسفانه نهالهایی که تحت تنش بیشتر فشردگی و خشکی خاک قرار گرفته بودند، صفات کمی اندامهای هوایی و ریشه آنها به‌صورت معنی‌داری تحت تأثیر قرار نگرفتند، اما خوشبختانه اثر متقابل تیمارهای آبیاری و فشردگی خاک، بیشتر بر رشد اندامهای هوایی و نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی معنی‌دار بود. دو عامل عمده باعث استمرار زنده‌مانی و رشد نهالهای زیتون در شرایط دیم شدند: 1- عملیات آماده‌سازی محل کاشت با شخم عمیق خاک در دو جهت عمود بر هم. 2- خصوصیت فیزیولوژیکی سیستم ریشه و اندام هوایی و توانایی گیاه، به‌ویژه ریشه بر تنظیم اسمزی.